Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc Trung ương trong thời kỳ Đảng lãnh đạo thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược cách mạng (1954-1975).

Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, cách mạng Việt Nam chuyển sang giai đoạn mới - giai đoạn tiến hành đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược: cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở Miền Nam, tiến tới hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

Trong bối cảnh đó, Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc Trung ương được chuyển từ Việt Bắc về thủ đô Hà Nội. Nhà trường tiếp tục thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phục vụ sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới. Ngày 8-2-1957, Trung ương Đảng ra Chỉ thị 08, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập lý luận đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng. Ngày 7-9-1957, nhà trường khai giảng khoá học lý luận dài hạn đầu tiên, mở đầu thời kỳ giáo dục lý luận một cách cơ bản. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến dự lễ khai giảng và đọc Diễn văn khai mạc. Cuối năm 1958, Trung ương cho xây dựng khu trường mới với quy mô lớn khang trang hơn, đảm bảo việc ăn ở học tập, làm việc cho gần 1000 cán bộ và học viên. Đây chính là cơ sở của Trung tâm Học viện hiện nay.

Sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III, ngày 26-3-1962, Bộ Chính trị họp chuyên đề về cải cách công tác giáo dục lý luận của Đảng, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 52/NQ-TW ghi rõ: "hướng cố gắng chính của trường Đảng trong việc cải tiến học tập hiện nay là phải không ngừng tăng cường lý luận với thực tiễn". Bộ Chính trị quyết định Trường mang tên Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương.

Trong thời kỳ này, trường đã có những bước phát triển liên tục và vững chắc trong công tác giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Quá trình trưởng thành của nhà trường là quá trình nắm vững quan điểm giáo dục của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục trong trường Đảng; là quá trình không ngừng đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp đào tạo; đồng thời, đó là quá trình tự đào tạo đội ngũ cán bộ giảng dạy và nghiên cứu về phẩm chất, đạo đức và trình độ lý luận để đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao phó. Đó cũng là quá trình trường không ngừng phát triển về mặt cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ giảng dạy, nghiên cứu. Hàng vạn cán bộ đã được đào tạo, bồi dưỡng cơ bản và kịp thời phục vụ cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và giải phóng miền Nam. Nhiều đồng chí học xong đã lên đường vào miền Nam tham gia chiến đấu.

Song song với công tác đào tạo lý luận chính trị, từ năm 1966 đến 1975, công tác nghiên cứu khoa học của trường cũng được quan tâm đúng mức, có nhiều công trình nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và cung cấp căn cứ khoa học cho Đảng, Nhà nước hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách và tổ chức chỉ đạo thực hiện.

Trong thời kỳ này Trường Nguyễn Ái Quốc Trung ương đã đào tạo 43.075 cán bộ cho các ban, ngành và các địa phương.